การขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย เป็นการผ่าตัดเล็กที่ทำกันบ่อยมาก จนเกือบถือว่าเป็นเรื่องปกติวิสัย ทั้งนี้การขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชายในบางกลุ่มชนเป็นสิ่งปกติวิสัย เช่นชาวยิว ที่จะขลิบหนังหุ้มปลายตั้งแต่แรกคลอด และชาวมุสลิมที่ขลิบในวัยเด็ก แต่ในประชาชนทั่วไปมีความเชื่อกันว่าการขลิบหนังหุ้มปลายจะทำให้สามารถดูแลทำความสะอาดได้ดีขึ้น ป้องกันการติดโรคบางชนิด และป้องกันมะเร็ง เป็นต้น บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้ที่ถูกต้องตามวิชาการแพทย์ที่ได้มีการศึกษาวิจัยในปัจจุบัน

พัฒนาการของหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย

หนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย เป็นอวัยวะที่มีอยู่ตามปกติ ปกคลุมส่วนปลายของอวัยวะเพศอยู่ เชื่อกันว่าทำหน้าที่ในการปกป้องส่วนปลายของอวัยวะเพศ และมีหน้าที่ในการรับรู้ความรู้สึกโดยเฉพาะเมื่อมีการกระตุ้นทางเพศ เพราะมีใยประสาทที่มีความไวเป็นจำนวนมากในบริเวณนี้ หลังคลอดหนังหุ้มปลายจะปิดปกคลุมปลายของอวัยวะเพศจนมิด และจะค่อยๆเผยออกจนสามารถมองเห็นรูเปิดของท่อปัสสาวะได้ แต่อย่างไรก็ดีเด็กอายุ 3 ปีจะมีอยู่ประมาณร้อยละ 10 ที่หนังหุ้มปลายไม่เปิด แต่ยังสามารถถ่ายปัสสาวะได้ เมื่อติดตามมาจนกระทั่งอายุ 6ปี จะมีประมาณร้อยละ 8 ที่หนังหุ้มปลายไม่เปิด และเหลือเพียงร้อยละ 1 ที่หนังหุ้มปลายไม่เปิดจนถึงอายุ 16 ปี

ถึงอย่างไรก็ดีเมื่อหนังหุ้มปลายเปิดใหม่ๆจะยังไม่สามารถเปิดได้หมดเพราะยังมีเยื่อบางๆติดยึดอยู่กับปลายอวัยวะเพศ สิ่งที่พบเห็นได้บ่อยๆว่าเมื่อเด็กชายถ่ายปัสสาวะจะเห็นหนังหุ้มปลายโป่งพองออกเหมือนลูกโป่ง สิ่งนี้ถือเป็นปรากฏการณ์ปกติ บางครั้งอาจจะเห็นก้อนขาวๆ อยู่ใต้หนังหุ้มปลายก็เกิดจากการลอกตัวของเยื่อบุผิวกับไขมันมาจับตัวเป็นก้อนก็ถือได้ว่าไม่ใช่สิ่งผิดปกติที่น่าตกใจแต่ประการใด

หนังหุ้มปลายไม่เปิดคืออะไร?

ตามที่กล่าวข้างต้นว่าหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชายเมื่อถึงเวลาที่เหมาสมก็สามารถเปิดเองได้ มีเพียงจำนวนไม่มากนักที่จะไม่เปิดเมื่อถึงวัยรุ่น ดังนั้นคำจำกัดความของหนังหุ้มปลายไม่เปิดจะครอบคลุมเฉพาะหนังหุ้มปลายที่มีลักษณะเป็นพังผืดตรงปลายไม่สามารถยืดออกได้และไม่มีแนวโน้มจะเปิดได้เอง การวินิจฉัยอาศัยการตรวจร่างกายเป็นหลัก ไม่มีความจำเป็นต้องอาศัยเครื่องมืใดๆในการตรวจวินิจฉัย

รูปแสดงหนังหุ้มปลายไม่เปิด

ปัญหาที่เกิดขึ้นหากหนังหุ้มปลายไม่เปิด ปัญหาที่พบบ่อยเมื่อหนังหุ้มปลายไม่เปิดได้แก่

มีของเสียขังอยู่ใต้หนังหุ้มปลาย มีลักษณะเป็นก้อนขาวๆ เกิดจากากรลอกตัวของเยื่อบุผิวและไขมันที่ลอกตัวออกมา อาจจะมีตะกอนจากน้ำปัสสาวะปนอยู่บ้าง ไมได้เป็นความผิดปกติที่อันตรายแต่อย่างใด เมื่อหนังหุ้มปลายเปิดออกก็จะลอกหลุดเอง หรือสามารถชะออกได้ในขณะทำความสะอาด
หนังหุ้มปลายร่นรัด จะมีลักษณะที่มีรอยคอดรัดหนังหุ้มปลายจนทำให้ส่วนปลายบวม ไม่สามารถรูดหนังหุ้มปลายได้อีก มักเกิดจากการที่รูดหนังหุ้มปลายถอยไปแล้วไม่ได้รูดกลับ เกิดขณะปัสสาวะ หรืออาบน้ำทำความสะอาด หรือสำเร็จความใคร่ด้วยตนเอง
ปัสสาวะลำเล็ก มีการโป่งพองออกของหนังหุ้มปลาย หากหนังหุ้มปลายมีช่องเล็กมากเมื่อเด็กถ่ายปัสสาวะจะต้องออกแรงเบ่งมาก หนังหุ้มปลายจะโป่งออกเหมือนลูกโป่ง สร้างความวิตกกังวลแก่พ่อ แม่ แต่สามารถหายเป็นปกติได้เมื่อเด็กโตขึ้น
มีการอักเสบบริเวณปลายอวัยวะเพศ มีการบวม แดง เจ็บ หรือมีน้ำปัสสาวะขุ่นๆออกมาตรงปลาย ซึ่งการรักษาจะต้องทำความสะอาด ให้ยาปฏิชีวนะ และเมื่อหายแล้วอาจจะเป็นข้อบ่งชี้ในการขลิบหนังหุ้มปลาย แต่บางท่านก็ยังแนะนะให้รอดูอาการก่อน เพราะหากสามารถดูแลความสะอาดได้ดีก็จะไม่มีการอักเสบอีก
หากทิ้งไว้จนถึงวัยผู้ใหญ่ มีโอกาสจะเกิดมะเร็งอวัยวะเพศได้สูงกว่าคนอื่นที่หนังหุ้มปลายเปิด

รูปแสดง หนังหุ้มปลายร่นรัด

การขลิบหนังหุ้มปลายช่วยป้องกันโรคได้หรือไม่?

เคยมีความเชื่อว่าการขลิบหนังหุ้มปลายช่วยป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ แต่ในความเป็นจริงการขลิบหนังหุ้มปลายสามารถป้องกันและลดการแพร่โรคได้เฉพาะบางโรคเท่านั้น เช่น หูด หงอนไก่ เป็นต้น เพราะหนังหุ้มปลายที่ยาวอาจจะซ่อนรอยโรคเหล่านี้ไว้ แต่โรคอื่นๆไม่มีหลักฐานยืนยันว่าการขลิบหนังหุ้มปลายจะช่วยป้องกันได้ รวมถึง HIV ด้วย นอกจากนั้นในด้านการป้องกันมะเร็งอวัยวะเพศนั้นการขลิบหนังหุ้มปลายเมื่อหนังหุ้มปลายไม่เปิดจริงๆ เมื่อเข้าสู่วัยรุ่นก็สามารถป้องกันโรคนี้ได้ ทั้งนี้จะเห็นได้ว่าชาวมุสลิมมีอัตราการเกิดมะเร็งอวัยวะเพศต่ำมาก

หนังหุ้มปลายอาจจะมีประโยชน์ในอนาคต

หนังหุ้มปลายมีลักษณะพิเศษที่มีความบาง มีหลอดเลือดมาหล่อเลี้ยงจำนวนมากและไม่มีขน ด้วยลักษณะพิเศษนี้ทำให้แพทย์สามารถใช้หนังหุ้มปลายเพื่อวัตถุประสงค์อื่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งการผ่าตัดตบแต่งท่อปัสสาวะ โดยการนำเอาหนังหุ้มปลายม้วนเป็นท่อ หรือนำไปเสริมท่อปัสสาวะกรณีที่ท่อปัสสาวะผิดปกติ หรือมีท่อปัสสาวะตีบตัน ดังนั้นหากมีการขลิบหนังหุ้มปลายโดยไม่ได้ตรวจให้แน่นอนว่ามีท่อปัสสาวะผิดปกติหรือไม่ หากท่อปัสสาวะผิดปกติแต่กำเนิดแล้วก็จะพลาดโอกาสในการนำหนังหุ้มปลายมาใช้ในการแก้ไขท่อปัสสาวะได้

รูปแสดงท่อปัสสาวะผิดปกติที่อาจจะต้องใช้หนังหุ้มปลายมาผ่าตัดตบแต่งให้ปกติ

การรักษาหนังหุ้มปลายไม่เปิด

การรักษาโดยวิธีประคับประคอง การรักษาในขั้นตอนแรก พ่อแม่ สามารถช่วยดึงหนังหุ้มปลายให้ค่อยๆเปิดได้ โดยอาจจะใช้ครีม หรือโลชั่นทาบางๆให้หนังหุ้มปลายมีความยืดหยุ่นดีขึ้น ค่อยๆทำทีละน้อย ขณะอาบน้ำ หรือขณะนอนหลับ แต่ได้มีการศึกษายืนยันว่าการใช้ครีม steroid ที่มีความเข้มข้นไม่มากเกินไป ทาบริเวณหนังหุ้มปลายจะช่วยให้หนังหุ้มปลายเปิดได้ ยาที่ใช้ได้แก่ betamethasone 0.05% ทาวันละ 2-3 ครั้งบริเวณปลายสุดของหนังหุ้มปลาย เด็กกว่าร้อยละ 90 หนังหุ้มปลายจะเปิดได้ แต่หากใช้เวลากว่า 3 เดือนไม่เห็นผลก็ควรเปลี่ยนวิธีการรักษา
การขลิบหนังหุ้มปลาย การขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศ ถือเป็นวิธีการักษาหลังสุดหลังจากไม่สามารถรักษาด้วยวิธีการอื่นแล้ว ในวัยรุ่น สามารถทำโยการใช้ยาชาเฉพาะที่แต่ในวัยเด็กจะต้องดมยาสลบ เพราะเด็กจะต่อต้าน ข้อบ่งชี้ในการขลิบหนังหุ้มปลายได้แก่

หนังหุ้มปลายไม่เปิดที่มีลักษณะของพังผืดบริเวณปลายชัดเจน ซึ่งมีแนวโน้มจะไม่เปิดได้เอง ดังที่กล่าวมาในตอนต้น
หนังหุ้มปลายไม่เปิด จนมีอาการปวดเมื่ออวัยวะเพศแข็งตัว
มีการอักเสบบริเวณปลายอวัยวะเพศ เป็นๆหายๆ
มีทางเดินปัสสาวะอักเสบ เป็นๆหายๆ ที่ไม่สามารถหาสาเหตุอื่นได้
ท่อไตมีลักษณะผิดปกติ โดยมีปัสสาวะไหลย้อนกลับสู่ไตเมื่อถ่ายปัสสาวะทั้งนี้เกิดจากรอยต่อของท่อไตส่วนปลายที่ต่อลงกระเพาะปัสสาวะมีลักษณะของหูรูดที่ไม่แข็งแรงพอ ซึ่งโดยปกติหูรูดส่วนนี้จะแข็งแรง ไม่มีปัสสาวะไหลย้อนกลับในขณะเบ่งปัสสาวะ หากหนังหุ้มปลายไม่เปิดและต้องออกแรงเบ่งปัสสาวะมากก็จะยิ่งทำให้ปัสสาวะไหลย้อนกลับมากขึ้น

รูปแสดงการขลิบหนังหุ้มปลาย

การขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศถือเป็นหัตถการที่ไม่ยุ่งยากนัก หากทำอย่างถูกต้อง แต่อย่างไรก็ดีมีโอกาสเกิดอาการแทรกซ้อนได้ถึงร้อยละ 2 อาการแทรกซ้อนที่พบได้แก่ การมีเลือดออกบริเวณผ่าตัด มีการอักเสบติดเชื้อเป็นต้น และยังมีรายงานการเกิดภยันตรายต่ออวัยวะเพศ จนเกิดท่อปัสสาวะตีบตัน และที่ร้ายที่สุดคือปลายอวัยวะเพศได้รับภยันตรายจนขาด

สรุป

การขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย มีข้อพึงพิจารณามากมาย นอกจากกรณีที่เป็นการขลิบตามหลักศาสนาแล้ว สมควรที่จะให้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญพิจารณาความเหมาะสมว่าสมควรจะต้องขลิบหนังหุ้มปลายหรือไม่ ซึ่งพ่อแม่ผู้ปกครองสามารถนำบุตรหลานไปรับคำปรึกษาได้ในโรงพยาบาลทั่วไปที่มี ศัลยแพทย์ระบบทางเดินปัสสาวะ ศัลยแพทย์ทั่วไปหรือกุมารศัลยแพทย์

ศาสตราจารย์นายแพทย์วชิร คชการ
หน่วยศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ
ภาควิชาศัลยศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
มหาวิทยาลัยมหิดล